چند نکته درباره‌ی سختی کار

زهرا ساعدی
هر شغلی سختی و دشواری خاص خود را دارد اما برخی شغل‌ها شرایط خاصی دارند که فشار کاری و آسیب بیشتری به کارگر وارد می‌کنند. این آسیب‌ها ممکن است جسمی یا روانی و گاهی هر دو باشد. آسیب‌های حرکتی، مشکلات تنفسی بر اثر کار، مشکلات شنوایی و قلبی عروقی همه جزو آسیب‌هایی هستند که ممکن است بر اثر سختی کار ایجاد شوند. در ادامه در مورد سختی کار و قوانین آن بیشتر بخوانید:



سختی کار چیست؟
شغل‌های سخت و زیان‌آور شغل‌هایی هستند که عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی در محیط کارشان غیراستاندارد است و تنش‌های بیشتر از معمول به کارگر وارد می‌کنند. شغل‌هایی که سختی کار دارند به دو دسته تقسیم می‌شوند:
１.    شغل‌هایی که کارفرما می‌تواند با رعایت موارد ایمنی و بهداشتی از عوارض آن جلوگیری کند.
２.    شغل‌هایی که در ذات‌شان زیان‌بارند و اگرچه با رعایت تمهیدات ایمنی می‌توان عوارض آن را کم کرد اما به هرحال زیان‌بار هستند.

کدام شغل‌ها شامل سختی کار می‌شوند؟
شغل‌هایی که سختی کار در آن‌ها تعریف شده و در این دسته قرار می‌گیرند عبارتند از:
１.    کار در معدن: کار در معدن چه در سطح زمین و چه در زیر زمین شرایطی ایجاد می‌کند که کارگران باید در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده استخراج می‌کنند و کار در این فضای سرپوشیده منجر به بروز آسیب‌هایی می‌شود.
２.    کار استخراج: استخراج معمولا شامل جدا یا منفجر کردن مواد از سطح کار، حمل مواد عملیات انفجار، ایجاد تاسیسات آب و برق در معدن است یا به طور کلی شغل‌هایی که کارگر حین انجام‌شان در تونل، راهرو یا میله‌های معدن کار می‌کند.
３.     حفاری: حفر قنات، چاه، فاضلاب، تونل‌های زیرزمینی و کار در مخزن‌های سربسته همه در دسته‌ی حفاری قرار می‌گیرند.
４.    تخیله و حمل مواد مذاب: شامل شغل‌هایی است که کارگر در آن با کوره‌های مشغول به کار درگیر است یا در مجاورت آن‌ها قرار دارد و در معرض حرارت مستقیم یا بخارهای زیان‌آور کوره قرار می‌گیرد.
５.    تولید در کارگاه‌های دباغی: کارگرانی که در فرآیند دباغی، سالامبورسازی و روده‌پاک‌کنی فعالیت دارند یا در زمینه‌ی گندابروها، جمع‌آوری، حمل و دفن زباله‌ی شهری فعالیت می‌کنند هم جزو این دسته قرار می‌گیرند.
６.    جمع‌آوری، انتقال و انبار کردن کود: کارگرانی که به این دسته کارها اشتغال دارند و همچنین در زمینه‌ی نظافت مستمر طویله، اصطبل و سالن‌های پرورش طیور مشغول هستند هم در رده‌ی این شغل‌ها قرار می‌گیرند.
７.    کار در ارتفاع بیش از ۵ متر: کارگرانی که در ارتفاع بیش از ۵ متر روی دکل‌ها، اتاقک‌های متحرک، داربست‌ها و اسکلت‌ها مستمر کار می‌کنند هم جزو این دسته هستند.
８.    کار روی خطوط و پست‌های انتقال برق که فشار آن شصت‌وسه کیلوولت و بالاتر باشد.
９.    شغل‌های شن‌پاشی، پخت آسفالت دستی، قیرپاشی و مالچ‌پاشی هم جزو مشاغل سخت طبقه‌بندی می‌شوند.
１０.    جوشکاری در مخازن
１１.    کار در محیط‌هایی که فشار غیرمعمول دارند مثل غواصی
１２.    کار در محیط‌هایی با فشار صوتی بسیار بالا که امکان کنترل یا حذف فشار صوتی با استفاده از وسایل حفاظت شنوایی و وسایل حفاظت فردی امکان‌پذیر نیست.
１３.    کارهای مربوط به سمپاشی: از قبیل کار در باغ‌ها، مزرعه‌ها، ضدعفونی مکان‌هایی مثل طویله‌ها و سمپاشی آشیانه‌های مرغداری
１４.    کار مستقیم در فرآیند تولید و ترکیب سم‌ها و حشره‌کش‌ها
１５.    کار با وسایلی که ارتعاش دارند و این ارتعاش با وجود رعایت مقررات حفاظت فنی و ایمنی در حد غیرمعمول است و برای سلامتی کارگر زیان‌بار است.
１６.    کارهایی که انجام مداوم‌شان باعث بیماری ناشی از اشعه شود، مثل کار با مواد رادیواکتیو و قرار گرفتن در معرض پرتوهای یون‌ساز
１７.    کسانی که در زندان‌ها و ندامتگاه‌ها شاغل هستند و مستقیم با زندانیان ارتباط دارند
１８.    کسانی که در مراکز روان‌درمانی شاغل هستند و مستقیم با بیماران روانی ارتباط دارند
１９.    کارهای هوشبری، مامایی، فوریت‌های پزشکی، کارشناس علوم آزمایشگاهی و کارهای زیرمجموعه‌ی آن‌ها
２０.    راننده‌های حمل‌ونقل بار و مسافر درون و بیرون شهری، راهدارها و رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده‌ها
２１.    خبرنگاران
２２.    آتش‌نشان‌ها



دریافت سختی کار
کارگران برای دریافت و پیگیری سختی کار باید درخواست‌شان را برای کمیته‌ی بدوی مشاغل زیان‌آور ارسال کنند. پس از بررسی شرایط و موافقت کارشناسان وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی، سختی کار به فرد تعلق می‌گیرد.
برای دریافت سختی کار ابتدا باید سوابق بیمه‌ای و مدارک لازم برای سختی کار را جمع کنید. سپس می‌توانید به اداره‌ی کار مراجعه کنید یا از طریق سامانه اینترنتی sakht.mcls.gov.ir درخواست‌تان را ثبت کنید.
پس از ورود و ثبت نام، باید اطلاعات مختلفی مثل اطلاعات شناسنامه‌ای، کدملی، شماره بیمه تامین اجتماعی و کارگاه‌هایی که در آن مشغول بوده‌اید را ثبت کنید.
پس از ثبت نهایی، کد رهگیری صادر می‌شود و درخواست شما بررسی می‌شود.

قوانین سختی کار چیست؟
１.    ساعت کاری: ساعت کار کارگران شغل‌های سخت نباید بیشتر از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته باشد.
２.    اضافه‌کاری: برای مشاغل سخت ممنوع است.
３.    حق بیمه: کارگران شغل‌های سخت در ازای هر یک سال کارکرد و پرداخت حق بیمه، یک سال‌ونیم حق بیمه دریافت می‌کنند. یعنی اگر کارگری ۱۰ سال در مشاغل سخت خدمت کرده باشد، سابقه‌ی او ۱۵ سال محاسبه می‌شود. همچنین در شغل‌های سخت کارفرما، علاوه بر ۲۳ درصد حق بیمه‌ای که پرداخت می‌کند باید ۴ درصد دیگر هم بابت سختی کار پرداخت کند؛ یعنی در مجموع سهم کارفرما ۲۷ درصد است. برای کسانی که پیش از سال ۸۳ مشغول به کار بوده‌اند، سهم کارفرما ۳۱ درصد است.
４.    مرخصی: مرخصی سالانه شغل‌های سخت ۵ هفته است.

شرایط بازنشستگی در قانون سختی کار
مهم‌ترین نکته در بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور، داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه‌ی کار متوالی یا ۲۵ سال متناوب است.
شرایط بازنشستگی مردان در سختی کار به این صورت است:
•    ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه
•    ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه
•    ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه
شرایط بازنشستگی زنان نیز از این قرار است:
•    ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه بیمه
•    ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه بیمه
•    ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه
•    ۴۲ سال سن و ۲۰ سال سابقه کار

توالی و تناوب در قانون سختی کار به چه معنی است؟
اگر هر کدام از موارد زیر در فواصل اشتغال کارگر در کارهای سخت واقع شود، به عنوان سابقه کار حساب می‌شود:
•    تعطیلات هفتگی
•    تعطیلات رسمی
•    زمان استفاده از مرخصی استحقاقی
•    ایام استفاده از مرخصی ازدواج و فوت نزدیکان
•    ایام استفاده از مرخصی استعلاجی
اگر هر کدام از موردهای زیر در فواصل اشتغال قرار بگیرد، توالی اشتغال را از بین نمی‌برد
•    دوران خدمت سربازی در شرایطی که شخص بیمه شده حداکثر تا ۲ ماه پس از خدمت به کار سابقش برگردد یا مشغول به کار سخت دیگری شود.
•    روزهای خدمت در جبهه
•    تعطیلی موقت کارگاه به دلیل عوامل طبیعی و این تعطیلی از اراده‌ی کارفرما و کارگر خارج باشد
•    ایام استفاده از بیمه بیکاری (درصورتی که کارگر بیمه شده بلافاصله بعد از اتمام این دوران دوباره به کار سخت مشغول شود)
•    دوران اسارت سیاسی به طوری که کارگر بیمه شده به عنوان آزاده شناخته شود
اگر هر کدام از موارد زیر در فواصل کارهای سخت قرار بگیرد، توالی و تناوب را از بین می‌برد:
•    بیکاری بدون دریافت بیمه بیکاری
•    بیمه اختیاری
•    کار در مشاغل آزاد
•    استفاده از مرخصی بدون حقوق
•    اخراج، بازخرید و استعفا
•    غیبت غیرموجه بیشتر از ۱۰ روز که منجر به اخراج موقت یا دائم شود
•    اشتغال در کارهای عادی
پس از معرفی مشاغل سخت و توضیح شرایط، کارگران می‌توانند بهتر از حق و حقوق‌شان آگاه شوند و شرایط زندگی مطلوب‌تری برای خود و خانواده‌شان مهیا کنند.